Onbestelbare Preo’s

Onbestelbare Preo’s

Onbestelbare Préo-poststukken                                                                                                                                       †  Mon Römer

Betekenis van de gebruikte afkortingen :
OBP : Officiële Belgische Postzegelcatalogus 
OCVB
 : Officiële Catalogus van de Voorafgestempelde zegels van België
Tenzij anders vermeld, komen de getoonde stukken uit mijn collectie.

Bij het invoeren van de Belgische préo’s moest een zending drukwerk of nieuwsbladen uit minstens 1.000 identieke exemplaren bestaan. Het spreekt vanzelf dat de adressenbestanden van de afzenders af en toe niet meer correct waren door bijvoorbeeld het verhuizen of overlijden van een bestemmeling. De poststukken werden dan terug naar de afzender gezonden die in het bezit kwam van herbruikbare préo’s.  Deze zou ze kunnen afweken en hergebruiken voor een volgende zending. Om dit te voorkomen werd in het Dienstorder n° 240 van 30 juni 1895 volgende instructie gegeven aan de postbeambten (vrij vertaald uit het Frans) : De op voorhand gestempelde zegels, aangebracht op dagbladen of drukwerken die naar de afzenders worden teruggezonden, worden opnieuw vernietigd door het kantoor dat de stukken terugzendt, door middel van het stempel ×RebutØ.

REBUT betekent letterlijk “onbestelbaar poststuk”.  Deze instructie werd opgenomen in artikel 335 van de Algemene Onderrichtingen van 1900 : De postkantoren brengen, op straffe van terechtwijzing, het stempel ×RebutØ aan op de correspondentie vanaf het vaststellen van de onbestelbaarheid. De afdruk van het stempel wordt aangebracht op een plaats in de omgeving van het adres, behalve indien het gaat om zendingen gefrankeerd door middel van op voorhand gestempelde postzegels; in dit geval wordt hij aangebracht op de zegels en dient hij om ze opnieuw te annuleren teneinde het hergebruik te voorkomen.

Met Dienstorder n° 33 van 9 november 1900 werden de postbeambten voor de eerste maal aan de gegeven instructies herinnerd : Ik herinner de burelen er aan dat de op voorhand gestempelde postzegels, die aangebracht zijn op correspondentie in rebut, opnieuw moeten ontwaard worden door het terugzendingkantoor, door middel van het stempel ×RebutØ. Dit voorschrift wordt regelmatig uit het oog verloren.

Het stempel REBUT bestaat zowel met als zonder kader :  

Grote kruisband rond drukwerk of een tijdschrift
Handstempel BRUXELLES   (CHANCELLERIE)/03 in stand A – (OCVB HV488A)
Stempel REBUT in kader
Handgeschreven : Inconnu a l’adresse   + 2 handtekeningen
Extrastempel : RETOUR À   L’ENVOYEUR / Terug aan afzender
Handgeschreven : Mont St Guibert
 
Stempel bij terugzending : LIÈGE 29 AOUT 1903

Met Dienstorder n° 161 van 24 december 1906 werden de postbeambten voor de tweede maal aan de gegeven instructies herinnerd : De op voorhand gestempelde postzegels, aangebracht op zendingen die worden teruggestuurd naar de afzenders, moeten opnieuw vernietigd worden door het terugzendingkantoor, door middel van het stempel ×RebutØ.

Kruisband rond drukwerk of een tijdschrift, verzonden van Brussel naar Luik
Typostempel BRUXELLES/07 in stand B – (OCVB V4)
Stempel REBUT zonder kader
Handgeschreven :  Au dos (de postbeambte verwijst naar tekst op de achterzijde van de omslag)
Extrastempel : RETOUR À   L’ENVOYEUR / Terug aan afzender
Onder de zegel kleeft een blank zegeltje afkomstig van het tussenpaneel van een zegelvel.

Handgeschreven op achterzijde :
        Inconnu Bard d avoy – ce numero n existe pas + handtekening
  (Onbekend Boulevard Avroy – dit nummer bestaat niet)

Met Dienstorder n°107 van 3 november 1909 werden de postbeambten voor de derde maal aan de gegeven instructies herinnerd. De tekst is omzeggens dezelfde als die in de vorige dienstorders.

Typostempel   BRUSSEL/13/BRUXELLES in stand B – (OCVB V13)
  Stempel REBUT in kader
  Extrastempel : RETOUR À L’ENVOYEUR / Terug aan afzender
  
Etiket : Parti sans laisser d’adresse / Vertrokken zonder adres op te geven

Onbestelbaar drukwerk Namur-Liège
  Handstempel NAMUR/1923/NAMEN in stand B – (OCVB HV3154B)
  Stempel REBUT zonder kader
  Stempel : INCONNU À L’APPEL / Onbekend bij de naamafroeping
  
Stempel : Inconnu à l’appel à Liège / Le Chef Facteur, J. Jeanquerre

België is een tweetalig land waar sinds een Dienstorder van 19 oktober 1910 beide landstalen in de stempels moeten voorkomen. Het duurde echter tot 18 september 1925 wanneer met Dienstorder n° 78 het stempel REBUT tweetalig werd :

Typostempel BRUXELLES/1926/BRUSSEL in stand A – (OCVB V141)
Stempel REBUT / ONBESTELBAAR
Extrastempel : RETOUR À L’ENVOYEUR / Terug aan afzender
Postbodestempeltje 702c in cirkel

achterzijde :
Etiket : Parti sans laisser d’adresse / Vertrokken zonder adres op te geven
Postbodestempeltje : 702c in cirkel

Met Dienstorder n° 41 van 29 mei 1929 kregen de postbeambten nieuwe instructies in verband met het stempel van terugzending : De stempel ×OnbestelbaarØ dient niet meer gebezigd door de kantoren. Deze gedragen zicht stipt naar het bepaalde bij artikel 308, 1e lid, titel II der Algemene Onderrichtingen; de stempel ×Terug aan afzenderØ dient afgedrukt op de vooruit afgestempelde zegels of op de frankeermachineafdrukken, wanneer deze laatste voorkomen op zendingen die niet bij vertrek gestempeld werden; de kantoren, welke dien stempel niet bezitten bezigen den radstempel.

Deze regeling zou geldig blijven tot in 1997 wanneer het uitgeven van Belgische préo’s eindigde.

Typostempel 1964 (OCVB V754)
  2 x Stempel : RETOUR À L’ENVOYEUR / TERUG AAN AFZENDER
  
Etiket met reden van onbestelbaarheid
  Stempel bij terugzending : SERAING 2-4-65

In het dienstorder van 29 mei 1929 stond vermeld dat postkantoren die het stempel ×Terug aan afzenderØ niet bezaten, het radstempel moesten gebruiken om de préo’s nogmaals te ontwaarden :

Onbestelbaar drukwerk NAMUR – THY-LE-CHATEAU
  Handstempel NAMUR/1930/NAMEN in stand B (OCVB HV5780B)
  Radstempel op de préo
  Etiket : DÉCÉDÉ / OVERLEDEN
  
Stempel bij terugzending :THY-LE-CHATEAU 21-II-1930

Onder-ontvangerijen en overdraagkantoren hadden geen radstempel in hun bezit en moesten in de plaats daarvan een kruisstempel aanbrengen :

Kruisbandje rond onbestelbaar drukwerk van LIÈGE naar JAMIOULX
  Typostempel  BELGIQUE/1932/BELGIÊ in stand A (OCVB V253)
  Kruisstempel op de préo
  Etiket : INCONNU / ONBEKEND
  
Etiket : Retour à l’envoyeur / Terug aan afzender
  
Handgeschreven : à Jamioulx n’existe pas de n° 14
  
  Sterstempel bij terugzending : JAMIOULX 14-VI-1932

Na 1929 zouden de postbediende nog regelmatig aangemaand worden de préo-zegels nogmaals te ontwaarden vóór de terugzending. Desondanks kan men vrij eenvoudig stukken vinden waarbij de instructies niet werden gevolgd.

Uit Dienstorder E.VI.8 van 15 maart 1966 :

Er wordt vastgesteld dat de onbestelbare zendingen, gefrankeerd met vooruit afgestempelde zegels, niet steeds behandeld worden als voorzien bij art. 163 van het 4° Boekdeel der Algemene Onderrichtingen, om het hergebruik van deze vignetten te voorkomen.

Deze bepalingen voorzien namelijk dat de stempel ×Terug aan de afzenderØ op de vooruit afgestempelde zegels van de onbestelbare stukken dient afgedrukt.

Aangezien aan de postzegels thans een onbeperkte geldigheidsduur wordt toegekend, dient de voorgeschreven maatregel stipt nageleefd.

Onbestelbaar drukwerk HANZINELLE – MARTIGNIES S/S
  Typostempel Posthoorn (OCVB V790)
Handgeschreven : Rt 6379 Hanzinelle
Stempel : N’HABITE PLUS À L’ADRESSE INDIQUÉE
De 3 préo’s werden niet ontwaard bij de terugzending

Uit de Algemene Onderrichtingen – boekdeel 7 – art. 4§3 van 14 februari 1986 : Het past erover te waken dat de reeds voor frankering gebezigde voorafgestempelde postzegels niet opnieuw gebruikt worden.  Deze postzegels, voorkomende op de om één of andere reden aan de afzenders terug te sturen zendingen, moeten voor ieder wedergebruik ongeldig worden gemaakt door de stempel×Terug aan de afzenderØ erop af te drukken.

Onbestelbaar drukwerk ANTWERPEN – OVERPELT
   2 x Typostempel Posthoorn   (OCVB V796)
  Typostempel Posthoorn (OCVB   V800)
  Stempel : WOONT NIET MEER OP HET AANGEDUIDE ADRES / N’HABITE PLUS À L’ADRESSE INDIQUÉE
  
Stempel : TERUG AAN AFZENDER / RETOUR À L’ENVOYEUR
  
De 3 préo’s werden niet ontwaard bij de terugzending

Deze teruggezonden stukken zijn zeer boeiend om te bestuderen; enerzijds omwille van de afstempelingen op de préo’s en anderzijds omwille van de nevenstempels, etiketten en geschreven vermeldingen die op de stukken voorkomen. Nogal wat postkantoren bleken immers eigengemaakte “Terug aan afzender”-stempels te gebruiken. Enkele voorbeelden :  

1. Afwijkende stempels : ×Terug aan de afzenderØ

Typostempel   BRUXELLES/1927/BRUSSEL in stand B (OCVB V156)
  Handgeschreven : Onbekend + handtekening
  Handgeschreven : Glons  (De afzender was een notaris uit Glons)
  Stempel : TERUG AAN AFZENDER / RETOUR À L’ENVOYEUR
  
De préo werd ontwaard met het stempel van het kantoor dat het stuk terugstuurde : HUYSSE 7-VII-1927

Typostempel   BELGIQUE/1937/BELGIË in stand A (OCVB V326)
  Groot paars stempel : Retour Bruxelles / Terug Brussel
  
Etiket : Parti sans laisser   d’adresse / Vertrokken zonder adres op te geven
  
Postbodestempeltje : 28 in cirkel
  Stempel van het kantoor dat het stuk terugstuurde : LAEKEN 11-IX-1937

 2. Handgeschreven vermeldingen :

Typostempel Posthoorn (OCVB V783)
  Stempel : TERUG AAN AFZENDER / RETOUR À L’ENVOYEUR
  
Etiket : Woont niet meer op het aangeduide adres / N’habite plus à l’adresse indiquée
  
Handgeschreven : 2000 Antwerpen
  
  Handgeschreven bovenaan links : “Uitgehaald” Deze vermelding kan twee redenen hebben :
  1. De postbeambte heeft het poststuk moeten openen om de afzender te kennen.
  2. De afzender die het poststuk terug heeft gekregen geeft aan dat de bestemmeling uit het adressenbestand is gehaald.

 Typostempel 1961/1962 (OBP 1172A)
  Préostempel ontwaard met het   radstempel
  Etiket : Inconnu / Onbekend + handtekening
  Handgeschreven : Retour E.V.   (En Ville   = In de stad)
  Handgeschreven bovenaan : “A supprimer”  (Te schrappen)
  De afzender heeft waarschijnlijk op het poststuk geschreven dat de bestemmeling
  uit het adressenbestand moet geschrapt worden.

3. Tot slot toon ik u nog 4 stukken uit één en dezelfde zending die alle op een verschillende manier behandeld zijn bij terugzending door de postbeambten:

Typostempel 1958/1959 (OCVB V677) 

Scroll naar boven